قبل از اینکه با سرطان مغز استخوان آشنا شویم، لازم است اول ببینم که اساسا خود مغز استخوان چیست و چه کاربردی برای بدن دارد. مغز استخوان یک بافت اسفنجی است که داخل بعضی استخوانها، از جمله مفصل ران و استخوان ران وجود دارد. مغز استخوان دربردارنده‌ی سلولهای بنیادی است که به انواع سلولهای خونی موجود در بدن توسعه می‌یابند، از جمله:
- گلبول‌های قرمز که اکسیژن و دی‌اکسیدکربن را به سراسر بدن می‌رسانند؛
- گلبول‌های سفید که با عفونت‌ها مبارزه می‌کنند؛
- پلاکت‌ها که به لخته شدن خون کمک می‌کنند؛
بدن معمولا این گلبول‌ها را هنگام نیاز تولید میکند، مانند وقتی که گلبول‌های قدیمی ازبین می‌روند. گاهی اوقات این سلول‌ها با سرعت بیش‌ازحد یا غیرطبیعی رشد می‌کنند که آن را به نام سرطان مغز استخوان می‌شناسند. در این مقاله می‌خواهیم، با سرطان مغز استخوان، انواع آن و همین‌طور راه‌های تشخیص و درمان آن آشنا شویم.
انواع سرطان مغز استخوان
سرطان مغز استخوان براساس نوع سلولهای آسیب‌دیده دسته‌بندی میشود.
۱. مولتیپل میلوما
مولتیپل میلوما نوعی از سرطان است که در پلاسماسل‌ها روی می‌دهد. پلاسماسل‌ها در مغز استخوان ساخته می‌شوند.
۲. لوکمیا
لوکمیا سرطان‌های گلبول سفید هستند. گاهی‌اوقات این نوع سرطانها می‌توانند در انواع گلبول‌ها آغاز شوند.
لوکمیاهای حاد سرطان‌هایی با رشد سریع و لوکمیاهای مزمن سرطان‌هایی با رشد آهسته هستند. چندین نوع مختلف لوکمیا وجود دارد:
- لوسمی حاد لنفاوی (ALL): این نوع لوکمیا در کودکان بیشتر از بزرگسالان شایع است.
- لوسمی حاد مغز استخوان (AML): این نوع لوکمیا در بزرگسالان شایع‌تر است، اما در کودکان هم ممکن است توسعه یابد.
- لوسمی مزمن لنفاوی (CLL): این نوع لوکمیا در لنفوسیت‌ها (نوعی گلبول سفید) دیده میشود و در بزرگسالان شایع‌تر است.
- لوسمی مزمن مغز استخوان (CML): این نوع لوکمیا کمیاب است. در مغز استخوان آغاز میشود و به خون و سایر بافت‌های بدن گسترش می‌یابد.
- لوسمی مزمن میلومونوسیتیک (CMML): این نوع لوکمیا در آن دسته از سلولهای مغز استخوان یافت میشود که دیگر گلبول‌ها را می‌سازند. عمدتا بزرگسالان را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.
- لوسمی اطفال: لوسمی اطفال شایع‌ترین نوع سرطان است که کودکان و نوجوانان را دچار میکند. بیشتر موارد لوسمی اطفال ALL یا AML هستند.
۳. لنفوم‌ها
لنفوم‌ها سلولهای سرطانی در سیستم لنفاوی هستند. این نوع سرطانها می‌توانند در بسیاری از جاهای بدن، ازجمله در مغز استخوان روی بدهند.
دو نوع اصلی لنفوم وجود دارد:
- لنفوم غیرهوچکین: نوعی لنفوم که روی لنفوسیت‌ها تأثیر می‌گذارد. این سرطانها می‌توانند در هر جای بدن توسعه یابند و بسیاری از انواع مختلف لنفوسیت‌ها را تحت‌تأثیر قرار دهند.
- لنفوم هوچکین: لنفوم هوچکین هم نوعی از سرطان است که روی لنفوسیت‌ها تأثیر می‌گذارد. تفاوت اصلی بین لنفوم هوچکین و غیرهوچکین، وجود نوع مخصوصی از سلول غیرطبیعی به نام سلول رید اشتنبرگ است.
نشانه‌ها و علائم سرطان مغز استخوان
علائمی که فرد مبتلا تجربه میکند، براساس نوع سرطان، اینکه کجا قرار دارد و چقدر تهاجمی است، تفاوت دارند.
نشانه‌های مولتیپل میلوما اینها هستند:
- درد یا شکستگی‌های استخوان؛
- خستگی؛
- افزایش عفونت؛
- تغییر در تعداد دفعات ادرار؛
- سرگیجه؛
- تشنگی؛
- حالت تهوع یا استفراغ؛
- کاهش وزن.
نشانه‌های لوکمیا اینها هستند:
- ضعف؛
- خستگی؛
- تنگی نفس؛
- تب؛
- درد استخوان؛
- کاهش وزن؛
- تعریق شبانه؛
- بزرگ شدن غدد لنفاوی یا طحال؛
- عفونت‌های مکرر؛
- چهره‌ی رنگ‌پریده؛
- کبودی مکرر و بدون‌دلیل؛
- خونریزی طولانی از زخم‌های کوچک؛
- بدن درد.
نشانه‌های لنفوم شبیه به نشانه‌های لوکمیا هستند، اما ممکن است اینها را هم شامل شوند:
- سرفه مزمن؛
- خارش پوست؛
- عرق شبانه؛
- خستگی؛
- تب؛
- درد غده‌ی لنفاوی پس از مصرف الکل؛
- بزرگ شدن غدد لنفاوی؛
- کاهش اشتها؛
- شکم درد؛
- جوش یا غدد پوستی؛
- احساس پر شدن یا پف کردن از طحال بزرگ‌شده.
اگر کسی این نشانه‌ها را دارد، باید سریعا برای معاینه به پزشک مراجعه کند.
تشخیص سرطان مغز استخوان
آزمایش‌هایی که برای تشخیص سرطان مغز استخوان انجام می‌شوند اینها هستند:
- آزمایش‌های خون و ادرار: آزمایش خون یا ادرار می‌تواند پروتئین خاصی را که با مولتیپل میلوما در ارتباط است شناسایی کند. آزمایش خون می‌تواند عملکرد کلیه، سطح الکترولیت یا سایر سطوح گلبولی را هم ارزیابی کند.
- آسپیراسیون مغز استخوان: پزشک‌ها از سوزن مخصوصی استفاده می‌کنند تا یکی از استخوانها را سوراخ کنند و نمونه‌ی کوچکی از مغز استخوان را بردارند. متخصصی این نمونه را زیر میکروسکوپ بررسی میکند و دنبال سلولهای غیرطبیعی یا سرطانی می‌گردد. این آزمایش به‌منظور به‌حداقل‌رساندن ناراحتی یا درد، با بیهوشی انجام میشود.
- آزمایش‌های تصویربرداری: اشعه‌ی اکس، اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT)، تصویرسازی تشدید مغناطیسی (MRI) و اسکن برش‌نگاری با گسیل پوزیترون (PET) می‌توانند برای یافتن استخوان‌های غیرطبیعی یا آسیب‌دیده استفاده شوند.
این آزمایش‌ها در طول دوره‌ی درمان هم به‌طور متناوب استفاده می‌شوند تا چگونگی روند درمان یا چگونگی پیشرفت بیماری کنترل شود.
درمان سرطان مغز استخوان
درمان سرطان مغز استخوان بسیار منحصربه‌فرد است و به عوامل زیادی بستگی دارد، ازجمله میزان پیشرفت سرطان و سلامت عمومی فرد مبتلا. درمان می‌تواند به‌منظور بهبود کامل، جلوگیری از انتشار یا گاهی‌اوقات صرفا برای به‌حداقل‌رساندن علائم استفاده شود تا فرد راحت‌تر باشد. وقتی دیگر هیچ سلول غیرطبیعی در خون یا مغز استخوان وجود نداشته باشد، فرد موردنظر بهبود یافته است.
انواع درمان سرطان مغز استخوان عبارت‌اند از:
۱. شیمی‌درمانی
شیمی‌درمانی از دارو برای ازبین بردن سرطان یا جلوگیری از گسترش آن استفاده میکند. انواع مختلف زیادی از درمان‌های شیمی‌درمانی وجود دارند.
۲. پیوند مغز استخوان
در بعضی موارد، پیوند مغز استخوان هم یکی از گزینه‌ها محسوب میشود، اما همه‌ی بیماران نمی‌توانند از این نوع درمان بهره ببرند. در این درمان، دُزهای بالایی از شیمی‌درمانی به فرد مبتلا داده میشود تا مغز استخوان کنونی از بین برود و سپس سلولهای پیوندی به‌صورت داخل وریدی دریافت می‌شوند.
۳. پرتودرمانی
این درمان شامل اِعمال پرتو مستقیم به سلولهای سرطانی به‌منظور جلوگیری از تکثیر آنهاست.
پس از تشخیص سرطان مغز استخوان پزشک یا انکولوژیست درباره‌ی گزینه‌های موجود درمانی صحبت کرده و یک طرح درمان ارائه می‌دهند. ممکن است این برنامه به‌صورت دوره‌ای نیاز به تجدیدنظر داشته باشد که بستگی به چگونگی واکنش سرطان به درمان و چگونگی واکنش فرد به داروها دارد.
دورنما
پس از تشخیص سرطان مغز استخوان، دورنمای موجود از هر فردی به فرد دیگر متفاوت است. بسیاری از افراد با تشخیصی زودهنگام، واکنش خوبی به درمان نشان می‌دهند و پس از بهبودی هم سال‌های سال بدون سرطان به زندگی ادامه می‌دهند.
در موارد دیگری که سرطان تهاجمی است، ممکن است واکنش خوبی به درمان نشان داده نشود. علاوه بر این، هم سرطان و هم درمان‌های سرطان می‌توانند باعث عواقب خطرناکی همچون عفونت شدید یا نارسایی کلیه بشوند.
تحقیقات سرطان مدام در حال یافتن درمان‌های جدید و داروهای امیدوارکننده است. برای گزینه‌های مختلف درمان، باید به پزشک متخصص مراجعه کرد.
سلام و درود بیکران بر همه عزیزان
بنده خیلی کوتاه عرض کنم ده سال پیش یک سرطان (گردن) و تخلیه کامل هرآنچه باید خارج میشد و امثال تیروئیدبه صورت کامل و غدد پاراتیروئیدی و جراح بسیار حاذق و عزیزی که جهار سال بهترین پروفسورها و دکترها توان تشخیص نداشتند ولی جناب دکتر حیدری بزرگوار که به فرموده خودشان تمام نسج آلوده را با تیغ جراحی از تارهای صوتی را تمیز میکردند و بعد ۱۷۵ میلی کوری ید رادیو اکتیو در یک قرنطینه البته بعد از عمل دیگر و خلاصه جان به دربردیم ولی …ولی…۳۴ ساله بودم این اتفاق افتاد یکی بخاطر سرماخوردگیهای زیادی که در کودکی و باید عمل لوزه انجام میشد که بعد چند تا مصیبت بزرگ به شدت ….و با حادثه ای سه تا از مهره هام در اسفند ۹۴ شش سال پیش مهره ها شکستگی و بخاطر اینکه دکتر متاسفانه متوجه نشده بود یک سال و نیم فقط با تجویز مسکن و کورتون که بعد از درد بسیار جراحی ستون فقزات انجام شد….الان قریب به سه سالست که از جراحی و قرار دادن پلاتین در ستون فقرات فقط جلوی فاجعه را گرفتند خدا رو شکر که در همه احوالات زندگی اگر فضل و رحمت بیکران حضرت الله جل جلاله نبود الان نزدیک شش ماه ست که استخوان درد داشته و هر روز بیشتر میشود و امروز یعنی ۱۳۹۹/۹/۱۸ و ۱۳/۱۱/۲۰۲۰میلادی و ۱۴۴۲ هجری قمری با هجوم دردهای وحشتناک عضلانی و استخوانی و تمام علائم سرطان خون مثل یک هموطن گرامی که فرمود واقعا حیفه تمام استخوانها حالت تورم و رنگ پریدگی بسیار و همه اینها را با علم به اینکه میدانم مخصوصا در این عصر شیوع کرونا هم عزیزانم را با مراجعه به محل و بیمارستانها که کانون تجمع ویروس کووید ۱۹ و کرونا ویروس هستند خدای نکرده من که تکلیفم مشخصه هر چند اعتقاد کامل دارم تا خداوند عزیز نخواهد هیچ اتفاقی نخواهد افتاد و با تجربه قبلی و بعد از من بسیاری از اقوام با انواع سرطانها به دیار باقی شتافتند البته بعد از تحمل شیمی درمانی و عوارض فاجعه بار بعد از آنها که اگر سرطان نمیکشت این سمهاییکه برای از بین بردن سلولهای سرطانی و آلوده بکار میرفت با نامهای مختلف مثل شیمی درمانی ولی با توکل به اوست طبیب من لا طبیب له یا شافی من لاشافی له یا من اسمه دواء و ذکره شفاء این اذکار که بر قلبم جاری میشود تمام دردها یکدفعه ریشه کن میشود تنها مشکلم عزیز دلم مادرم هست که تنها پرستار من است که خداوند سایه همه مادرهای جهان را بر سر فرزندانشون مستدام بدارد و اکنون ۴۴ ساله بعد از ده سال از گذشت این واقعه و تحمل دردهای هجومی عضلانی و استخوانی تا جاییکه از شدت درد نفسم بالا نمیآد با به اطاله سخن گفته شد قرار بود که کوتاه و مختصر معروض بدارم و قصد خدای ناکرده ناراحت کردن هیچ عزیزی را ندارم و رشته آکادمیک خودم که روانشناسی اونهم از
(علامه طباطبایی) و بهترین کار مخصوصا اکنون نشاندن گل لبخند بر لبهای هموطنان عزیز کشور عزیزمان تنها و اینک آخرالزمان رسیده و زشتیهایش و متاسفانه به عنوان مثال در محبت کردن که قراردادی شده و شخص اول نگاه میکند و حساب کتابش ایجاب میکنه چقدر با شخص منظور نظر چگونه مرتکب رفتار محبت آمیز بشوند که البته چنین رفتارهایی در ایرانیان کمتر دیده میشود
خلاصه خیلی التماس. دعا
سلام و درود خدمت شما بنده مغز استخوان دست هایم پاهایم درد میکند این درد از حدود چهار سال پیش بود ولی امسال خیلی بیشتر شده و نمیخوامم خانوادم رو هم نگران کنم است به سرطان استخوان ربطی دارع؟!
سلام رامین جان.
جز درد، علائم دیگه‌ای هم داری؟ علائم توی مقاله ذکر شده‌ان.
سلام، من يه سوال داشتم ؛ همسرم علائمى داره كه اول دكترا تشخيص روماتيسم مفصلى دادن بعدش فيبروميالژيا ولى هنوز شك دارن، امروز كه اين مطالب رو خوندم مشكوك شدم نكنه همسرم دچار سرطان مغز و استخوان شده باشه ، علائمش اوايل مفاصل استخون ها درد ميكرد ولى الان همه ى قسمتها بيشتر زانو و لگن، سرگيجه داره و گاهى وقتا قسمتهايى از بدنش هم كبود ميشه ، هميشه احساس خستگى داره كه با استراحت و تغذيه ى مناسب برطرف نميشه ،، ممنون ميشم پاسخ بدين