آیا بزرگ‌ترین و باهوش‌ترین فرزند خانواده هستید؟ یا جوان‌ترین و سرکش‌ترین عضو خانواده محسوب می‌شوید؟ هم از لحاظ علمی هم از لحاظ باورهای عمومی، اینکه عضو چندم خانواده باشید اطلاعات جذابی با خود به همراه دارد. خیلیها معتقدند که فرزند چندم خانواده بودن، خصوصیات شخصیتی خاصی را می‌سازد. در این مقاله در این باره بحث می‌کنیم که بر اساس تحقیقات علمی این افسانه‌ها با واقعیت هماهنگ‌اند یا خیر؟
بر اساس تحقیقی که در دانشگاه لیپزیگ (Leipzig) انجام شده، محققان اثر ترتیب تولد ۲۰ هزار شرکت‌کننده‌ی امریکایی، انگلیسی و آلمانی را بررسی کردند. آنها اثر ترتیب تولد را روی هوش، درون‌گرایی/برون‌گرایی، اختلالات عصبی، آگاهی، روشن‌فکری، میزان دلنشینی و خلاقیت شرکت‌کنندگان مورد آزمون قرار دادند. نتایج نشان می‌دهد فرزندان اول خانواده باهوش‌تر از فرزندان بعدی هستند. اما ترتیب تولد روی برون‌گرایی، تعادل روانی، دلنشینی، آگاهی و روشن‌فکری اثر معناداری ندارد.
در مورد هوش، محققان این پروژه متوجه شدند که آی‌کیو فرزندان اول به‌طور متوسط ۱٫۵ امتیاز بالاتر از سایر فرزندان است. البته این نتیجه همیشه هم صادق نیست. اما در این تحقیقِ به‌خصوص، مشخص شد در خانواده‌های دو فرزندی، فرزند اول به احتمال ۶۰٪ باهوش‌تر از فرزند دوم است.
این تفاوت آی‌کیو ذاتی است یا اکتسابی؟
احتمالا می‌دانید که بیشتر هوش انسان‌ها اکتسابی است. تنها ۴۰٪ از هوش به شرایط ژنتیکی مربوط می‌شود. باقی آن در محیط پرورش می‌یابد. پس تفاوت آی‌کیو بین فرزندان نتیجه‌ی محیط است نه ژن! یکی از دلایلِ بیشتر بودن هوش فرزندان اول این است که این فرزندان تا چند ماه یا چند سال اول زندگی‌شان در مرکز توجه هستند. اما پای فرزندان بعدی که به دنیا باز می‌شود توجهات بین آنها و فرزند اول قسمت می‌شود. پس فرزندان بعدی هیچ‌گاه توجه تمام و کمال کسب نمی‌کنند.
هم‌چنین توقع والدین از فرزندان اول بیشتر است؛ طبق نتایج تحقیقات، توقعات بالاتر در طولانی‌مدت سبب ترقی آی‌کیو خواهد شد. بچه‌های اول اصولا مسئول مراقبت از بچه‌های بعدی و یاد دادن چم‌وخم زندگی به آنها هستند. این مورد بیشترین تأثیر را روی افزایش آی‌کیوی فرزندان اول دارد. شاید آن ۴۰٪ شرکت‌کننده‌ای که فرزند اول بودند اما آی‌کیوی بالاتری نسبت به فرزندان بعدی خانواده نداشتند، چنین مسئولیتی را تجربه نکرده بودند.
آیا باید بگذارید ترتیب تولد، هویت شما را تعریف کند؟
بعد از خواندن نتایج این مطالعات چه احساسی داشتید؟ اگر فرزند اول باشید احتمالا احساس غرور کرده‌اید و اگر فرزند اول نباشید ممکن است به بررسی نشانه‌هایی برای تأیید یا ردّ این نتایج پرداخته یا از خود ناامید شده باشید. به‌نظرتان باید تسلیم این نتایج شوید و اگر فرزند اول نیستید دست از تلاش بردارید؟ باید بگذارید ترتیب تولد، مسیر شغلی شما را تعریف کند؟ مثلا بگویید «چون من فرزند آخر هستم، امکان ندارد به‌اندازه‌ی کافی برای فیزیک‌دان شدن باهوش باشم».
باید بگوییم چنین تحقیقاتی، روند عمومی را بررسی می‌کنند و نمی‌توانند به‌طور دقیق روابط علت‌و‌معلولی را نشان بدهند. بنابراین درباره‌ی نتایج این تحقیقات باید خیلی خیلی محتاطانه عمل کرد و به‌راحتی نمی‌توان آن را یک نتیجه‌گیری قطعی درباره‌ی هوش فرزندان در نظر گرفت. عموما هر تحقیقی با ثابت در نظر گرفتن یا حذف یک سری عوامل صورت می‌گیرد که همین عوامل می‌توانند روی نتیجه‌ی نهایی اثرگذار باشند. نتیجه‌گیری از روی روندهای مشاهده شده، می‌تواند منجر به استنتاج‌های گمراه‌کننده و کلیشه‌های نامناسب شود.
به یک موضوع دیگر فکر کنید. ممکن است ترتیب تولد محققان این تحقیقات به‌طور غیرمستقیم روی چیدمان مدل تحقیق و نتایج آن اثر گذاشته باشد. شاید این تحقیقات تلاش تعدادی فرزند ارشد برای نشان دادن سلطه‌ی خود یا تلاش تعدادی فرزند آخر برای سرزنش والدین باشد!
شخصیت فرزندان اول چگونه است؟
تحقیقات، شخصیت، رفتار و هوش را ترکیب می‌کنند. شواهد می‌گویند که ترتیب تولد ممکن است به نوعی روی رفتار و شخصیت اثر بگذارد. همان‌طور که گفته شد، فرزند اول از طرف والدین توجه بیشتری کسب می‌کند که باعث می‌شود محتاط‌تر، منظم‌تر و مسئولیت‌پذیرتر شود. توقعات والدین هم سبب می‌شود فرزند اول فردی بلندپرواز و جاه‌طلب بار بیاید. همین موضوع کمک می‌کند تا او راحت‌تر به رشته‌های سخت‌تر مانند وکالت و پزشکی فکر کند و تا مقام مدیریت پیش رود. فرزندان اول با کمک به خواهران و برادران کوچک‌تر از خود در واقع نمونه‌ی کوچک‌شده‌ای از پدر/ مادر شدن را تجربه می‌کنند. همین موضوع آنها را آگاه‌تر و قابل‌اعتمادتر می‌کند. تحقیقاتی در امریکا نشان داده که مدیر عاملان بسیاری از شرکت‌های بزرگ، فرزند اول هستند. چند نمونه از فرزندان اول موفق را در ادامه نام برده‌ایم:
- بیانسه (Beyonce)؛
- بیل کلینتون (Bill Clinton)؛
- اما واتسون (Emma Watson)؛
- استیو بالمر (Steve Balmer)؛
- تیلور سویفت (Taylor Swift)؛
- هیلاری کلینتون (Hillary Clinton)؛
- سیلوستر استالونه (Sylvester Stallone)؛
- ریچارد برانسون (Richard Branson)؛
- جی. کی. رولینگ (J. K. Rowling)؛
- کیت میدلتون (Kate Middleton)؛
- اپرا وینفری (Operah Winfrey)؛
- وینستون چرچیل (Winston Churchill).
شخصیت فرزندان وسط چگونه است؟
اگر فرزند وسط بودید، چه؟ خب، شما هیچ وقت تک‌فرزند نبوده‌اید، پس هیچ‌وقت توجه انحصاری نصیب‌تان نشده است. احتمالا هم گاه‌به‌گاه مجبور بودید برای رسیدن به خواسته‌هایتان مشاجره یا مصالحه کنید. مهم‌تر از همه، گیر افتادن بین فرزند اول و فرزند آخر، شما را فردی صلح‌طلب بار آورده است. ممکن است در تمام سال‌های عمرتان حس کرده باشید که نمی‌دانید چه‌جور نقشی در خانواده دارید. هم بزرگ‌ترین فرزند خانواده نبوده‌اید، هم آمدن یک تازه‌وارد شما را از نعمت «کوچک‌ترین بودن» محروم کرده. از سمت والدین هم که توجه کافی دریافت نمی‌کردید؛ همه‌ی این موارد باعث شده تا احتمالا با دوستان روابط بهتری نسبت به خانواده پیدا کنید و دایره‌ی دوستان بزرگ‌تری داشته باشید. مسیر حرفه‌ای خود را هم ممکن است سرکشانه‌تر انتخاب کنید.
جالب است بدانید هم بیل گیتس هم وارن بافت (موفق‌ترین سرمایه‌گذار قرن بیستم) هر دو فرزندان وسط بوده‌اند. هر دوی این افراد هم فوق‌العاده باهوش هستند.
نمونه‌هایی از فرزندان وسط موفق:
- بیل گیتس (Bill Gates)؛
- ریچارد نیکسون (Richard Nixon)؛
- جنیفر لوپز (Jennifer Lopez)؛
- آبراهام لینکلن (Abraham Lincoln)؛
- دونالد ترامپ (Donald Trump)؛
- مدونا (Madonna)؛
- آن هتوی (Anne Hathaway)؛
- بیریتنی اسپیرز (Britney Spears)؛
- سوزان آنتونی (Susan B. Anthony)؛
- کیتی پری (Katy Perry)؛
- دایانا، شاهدخت ولز (Princess Diana).
شخصیت ته‌تغاری‌ها چگونه است؟
اگر کوچک‌ترین فرزند خانواده باشید، چه؟ به‌عنوان آخرین فرزند، احتمالا عادت دارید که نور چشم خانواده باشید. ممکن است بامزه، جذاب، خلاق و اجتماعی باشید. تمام این خصوصیات شما را برای مشاغل هنری، تفریحی، فروش و تبلیغات آماده می‌کند. نمونه‌هایی از فرزندان آخر موفق:
- جیم کری (Jim Carrey)؛
- آنجلینا جولی (Angelina Jolie)؛
- جورج کلونی (George Clooney)؛
- کامرون دیاز (Cameron Diaz)؛
- جنیفر لارنس (Jennifer Lawrence)؛
- رایان گاسلینگ (Ryan Gosling)؛
- رابرت پتینسون (Robert Pattinson)؛
- بلیک لایولی (Blake Lively)؛
- لیام همسورث (Liam Hemsworth).
نظر شما در مورد ترتیب تولد چیست؟ تجربه شما چه می‌گوید؟ دیدگاه خود را ثبت کنید.
من موافق نیستم!!
به نظرم هوش خیلی به تلاش خود فرد بستگی داره که بتونه هوش بالقوه‌ای که داره رو به کار ببره و بالفعلش کنه یا نه
خیلیها رو میشناسم که فرزند اول هستند ولی نسبت به بقیه خواهر برادرهاش اتفاقا هوش کمتری داره!!
طاهره عزيز، ممنونم از اينكه نظرت رو به اشتراك گذاشتي.
درسته، هوش به ذات، پرورش، محيط و تلاش شخصي بستگي داره. نكته مهم تر اينه كه هوش مبحث پيچيده ايه و انواع متفاوتي رو شامل مي شه. اين مقاله صرفا درباره آي كيوئه و روي انواع ديگه هوش مثل هوش هيجاني و… تمركز نكرده.
در ضمن ممكنه فردي مثلا در زمينه موسيقي هوش خارق العاده اي داشته باشه اما چون هيچ وقت سمت اين رشته نرفته متوجه اين موضوع نشه و هيچ وقت به نظر خودش و ديگران فرد باهوشي نياد. اعتقاد من اينه كه همه ما در زمينه ي خاصي باهوشيم، بعضي هامون مي دونيم اون زمينه چيه، بعضي هامون نه.
باز هم به ما سر بزن. از كامنتت ممنونم
انوشه عزیز بابت جستجو و تحقیقی که در این زمینه انجام داده اید و آنرا به اشتراک گذاشته اید یک جهان تشکر و قلمتان استوار باد.
حسين عزيز. ممنونم از پيامي كه گذاشتيد و انرژي مثبتتون. عذرخواهي مي كنم بابت تاخير در پاسخگويي نمي دونم چرا كامنتتون برام ايميل نشده بود.
اميدوارم بازم شاهد حضورتون در سايت چطور باشيم
به نوعی میشه گفت فرزندان اول مظلوم واقع میشن وقتی توجه و سرمایه گذاری عاطفی و.. نصف میشه ولی انتظار کم نمیشه
اینجا نقشی که پدر و مادر بازی میکنن بسیار مهمه و نباید رفتاری داشته باشند که هیچگونه احساس نقص و کمبودی در هیچ یک از فرزندان به وجود بیاد…
بسیار ممنون از مطالب تاپ و فوق العادتون
بابك جان،
از خوندن تحليلت لذت بردم. ممنون از اينكه نظرت رو به اشتراك گذاشتي.
به اميد ديدن كامنتت زير ساير مقالات چطور.