چربی خون به معنای بالا بودن لیپوپروتئین با چگالی پایین (کلسترول بد خون یا LDL) یا بالا رفتن سطح نوعی چربی به نام تریگلیسرید است. با افزایش کلسترول بد خون یا تریگلیسرید، خطر بروز بیماری‌های قلبی افزایش می‌یابد. بنابراین چربی خون می‌تواند مشکلات بسیاری برای سلامتی به‌وجود بیاورد. با ادامه‌ی این مطلب همراه شوید تا چربی خون را بهتر بشناسید.
اختلالات چربی خون
کلسترول
کلسترول در بدن به دو شکل لیپوپروتئین با چگالی پایین (کلسترول بد خون یا LDL) و لیپوپروتئین با چگالی بالا (کلسترول خوب خون یا HDL) وجود دارد. کلسترول خوب خون با خارج کردن کلسترول مضر از سرخرگ‌ها، از قلب محافظت می‌کند. بر اساس توصیه‌ی پزشکان، باید مقدار این کلسترول در بدن بالا باشد.
کلسترول بد خون توسط خود بدن ساخته می‌شود. همچنین کلسترول بد خون، از غذاهای سرشار از کلسترول مانند گوشت قرمز و لبنیات جذب می‌شود. این کلسترول می‌تواند با سایر چربی‌ها و مواد دیگر ترکیب شود و مسیر سرخرگ‌ها را مسدود کند. نتیجه‌ی این امر کاهش جریان خون و بروز مشکلات جدی برای سلامتی بدن است.
تریگلیسرید
تریگلیسرید نوعی چربی است که از طریق غذاها به‌دست می‌آید. همچنین زمانی که بدن کالری اضافی را به شکل چربی ذخیره می‌کند، تریگلیسرید تولید می‌شود. مقدار کم تریگلیسرید برای عملکرد مناسب سلول‌ها ضروری است، ولی مقدار زیاد آن برای سلامتی مضر خواهد بود. اغلب افرادی که مشکل کلسترول بالا دارند، سطح تری‌گلیسریدشان نیز بالاست.
عوامل بالا رفتن کلسترول و تریگلیسرید
برخی بیماری‌ها و عادات ناسالم غذایی باعث بالا رفتن کلسترول و تریگلیسرید خون می‌شوند.
غذاها
غذاهایی که سرشار از چربی‌های اشباع‌شده هستند، کلسترول خون را افزایش می‌دهند. چربی‌های اشباع‌شده بیشتر در محصولات غذایی جانوری یافت می‌شود. پنیر، شیر، کره و گوشت کبابی نمونه‌هایی از این غذاها هستند. همچنین برخی غذاهای با پایه‌ی گیاهی مانند روغن پالم و روغن نارگیل هم محتوی مقدار زیادی چربی‌های اشباع‌شده هستند.
چربی‌های ترانس
بر روی چربی‌های ترانس یا اسیدهای چرب ترانس، فرآیند هیدروژناسیون انجام می‌گیرد. برخی چربی‌های ترانس در فرآورده‌های جانوری وجود دارند. چربی‌های ترانس اغلب در کره‌ی بادام‌زمینی، کره‌ی گیاهی و چیپس سیب‌زمینی یافت می‌شود.
این چربی‌ها از کلسترول خوب خون می‌کاهند و کلسترول بد خون را افزایش می‌دهند. نتیجه‌ی این امر افزایش احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی و سکته‌های مغزی خواهد بود.
بیماری‌ها
کلسترول بالا، بیماری‌های قلبی و دیابت، می‌توانند باعث افزایش تریگلیسرید خون شوند.
کلسترول بالا نیز می‌تواند نتیجه‌ی بیماری‌های زیر باشد:
- دیابت؛
- کم‌کاری تیروئید؛
- سندروم سوخت‌وسازی؛
- عوارض جانبی داروها؛
- نشانگان کوشینگ؛
- سندروم تخمدان پلی‌کیستیک؛
- بیماری‌های کلیوی.
سایر عوامل افزایش کلسترول خون
کم‌تحرکی و ورزش نکردن می‌تواند کلسترول بد خون را افزایش بدهد. ورزش کردن در افزایش کلسترول خوب خون مؤثر است. مصرف سیگار با ایجاد پلا‌ک‌هایی در سرخرگ‌ها، باعث افزایش کلسترول بد خون می‌شود. سابقه‌ی خانوادگی کلسترول خون نیز می‌تواند احتمال ابتلای فرد به کلسترول بالا را افزایش بدهد.
علائم کلسترول یا تریگلیسرید بالا
کلسترول خون بالا علائم خاصی ندارد. علائم آن تنها زمانی بروز می‌کند که آسیب‌های فراوانی به بدن‌تان زده باشد.
نحوه‌ی تشخیص چربی خون
کلسترول و چربی خون بالا از طریق نوعی آزمایش خون به نام «پروفایل چربی» قابل شناسایی است. این آزمون کلسترول بد خون، کلسترول خوب خون و تریگلیسرید را اندازه‌گیری می‌کند. احتمالا پزشک‌تان از شما خواهد خواست که ۱۰ تا ۱۲ ساعت قبل از آزمایش چیزی جز آب نخورید و ننوشید. نتیجه‌ی این آزمایش بر مبنای میلی‌گرم کلسترول یا تریگلیسرید در دسی‌لیتر (mg/dL) است. نحوه‌ی بررسی اعداد حاصل از این آزمایش به شکل زیر خواهد بود:
کلسترول خوب خون (HDL)
- قابل قبول: ۴۵mg/dL به بالا
- پایین (نامطلوب): ۳۹mg/dL و به پایین
کلسترول بد خون (LDL)
- قابل قبول: ۱۰۰mg/dL و به پایین
- متوسط رو به بالا (حد مرزی): ۱۳۰ تا ۱۵۹mg/dL
- بالا: ۱۶۰mg/dL و به بالا
کلسترول کامل
- قابل قبول: ۲۰۰mg/dL و به پایین
- متوسط رو به بالا (حد مرزی): ۲۰۰ تا ۲۳۹mg/dL
- بالا: ۲۴۰mg/dL و به بالا
کلسترول کامل‌تان نباید بیشتر از ۲۰۰mg/dL باشد.
تریگلیسرید
- قابل قبول: ۱۴۹mg/dL و به پایین
- متوسط رو به بالا (حد مرزی): ۱۵۰ تا ۱۹۹mg/dL
- بالا: ۲۰۰ظmg/dL و به بالا
درمان چربی خون
ترکیبی از داروها و ورزش کردن می‌تواند چربی خون را پایین بیاورد.
داروها
گروهی از داروها به نام «استاتین» برای کاهش کلسترول خون رایج است. این داروها آنزیمی که در کبد برای ایجاد کلسترول است را مهار می‌کنند. سپس مجددا کبدتان از خون کلسترول برمی‌دارد. نتیجه‌ی این پدیده، کاهش کلسترول خون است. همچنین استاتین‌ها می‌توانند کلسترول به‌‌دام‌افتاده در سرخرگ‌ها را جذب کنند. تجویز داروهای آتورواستاتین، فلوراستاتین، رزوواستاتین و سیمواستاتین برای درمان چربی خون رایج است.
برخی از داروها با عنوان «مهارکننده‌های جذب کلسترول» نیز با محدود کردن جذب کلسترول از مواد غذایی، در کاهش چربیخون مؤثرند. گاهی اوقات این داروها نیز همراه با استاتین‌ها تجویز می‌شوند.
یک سری دیگر از داروها با نام «رِزین‌های اسید صفراوی» نیز در کنترل کلسترول خون مؤثرند. این داروها رزین‌های صفراوی (که محتوی کلسترول‌اند) را به‌دام‌انداخته و از جذب دوباره‌ی آنها در روده‌ی کوچک جلوگیری می‌کنند.
فیبرات‌ها داروهای دیگری هستند که تریگلیسرید بالای خون را کاهش می‌دهند.
مکمل‌ها
مکمل‌های بدون نسخه‌ی اسیدهای چرب امگا ۳ نیز برای کاهش تریگلیسرید و کلسترول بد خون بسیار مؤثرند. اسیدهای چرب امگا ۳، اسیدهای چرب چنداشباع‌نشده‌ای هستند که می‌توانند به سلامت قلب کمک کنند. این چربی‌ها به‌طور طبیعی در ماهی‌های چرب (مانند ماهی آزاد) وجود دارند. روغن‌های گیاهی مانند کانولا و روغن زیتون نیز محتوی اسیدهای چرب امگا ۳ هستند.
نیاسین (ویتامین B۳) نیز در افزایش کلسترول خوب خون مؤثر است. نیاسین می‌تواند بدون نسخه یا با نسخه مصرف شود. بر اساس اعلام مایوکلینیک (یکی از معتبرترین مراکز و دانشگاه‌های علوم پزشکی جهان) زمانی که استاتین‌ها مصرف شوند، مصرف نیاسین نمی‌تواند فایده‌ی بیشتری داشته باشد. همچنین نیاسین می‌تواند خطر بیماری‌های کبدی و سکته‌های مغزی را در کسانی که از استاتین‌ها استفاده می‌کنند، افزایش بدهد. بنابراین بیشتر پزشکان نیاسین را برای کسانی تجویز می‌کنند که قادر به مصرف استاتین‌ها نیستند.
پیشگیری از تریگلیسرید و کلسترول خون بالا
بر اساس توصیه‌ی انجمن قلب آمریکا، نباید بیشتر از ۶٪ کالری روزانه از چربی‌های اشباع‌شده تأمین شود. همچنین این انجمن توصیه می‌کند چربی‌های ترانس، کمتر از ۱٪ کالری روزانه را تشکیل بدهند. مصرف غلات کامل، میوه‌ها و سبزیجات می‌تواند به کاهش چربی خون کمک کند.
روش‌های دیگری که برای پیشگیری از کلسترول خون بالا مؤثرند عبارتند از:
- مصرف طیور بدون پوست و چربی‌های قابل رؤیت؛
- خوردن گوشت‌های بدون چربی و میانه‌روی در مصرف آنها؛
- مصرف لبنیات کم‌چربی یا بدون چربی؛
- استفاده از چربی‌های تک‌اشباع‌نشده و چنداشباع‌نشده به‌جای مصرف چربی‌های ترانس و اشباع‌شده؛
- انجام ورزش به‌صورت هفته‌ای ۴ روز و در هر روز حداقل ۳۰ دقیقه؛
- خودداری از خوردن فست‌فودها، هله‌هوله‌ها و گوشت‌های فرآوری‌شده (مانند سوسیس و کالباس)؛
- کباب یا برشته کردن غذاها به‌جای سرخ کردن آنها.
اضافه وزن، سیگار کشیدن و سابقه‌ی خانوادگی چربی خون عواملی هستند که احتمال چربی خون را بالا می‌برند. خودداری از مصرف برخی غذاها، عدم مصرف مواد مخدر و انجام مرتب آزمایش چربی (پروفایل چربی) راهی مناسب برای پیشگیری از ابتلا به چربی خون است.
برگرفته از: healthline.com
